‘‘ยทา ทกฺขิสิ เหมนฺเต, ปุปฺผิเต ธรณีรุเห;

สุรภิํ สมฺปวายนฺเต, น รชฺชสฺส สริสฺสสิฯ

[1741]

‘‘ยทา เหมนฺติเก มาเส, หริตํ ทกฺขิสิ เมทนิํ [เมทินิํ (สี. ปี.)];

อินฺทโคปกสญฺฉนฺนํ, น รชฺชสฺส สริสฺสสิฯ

[1742]

‘‘ยทา ทกฺขิสิ เหมนฺเต, ปุปฺผิเต ธรณีรุเห;

กุฏชํ พิมฺพชาลญฺจ, ปุปฺผิตํ โลทฺทปทฺมกํ [โลมปทฺธกํ (สี. ปี.)];

สุรภิํ สมฺปวายนฺเต, น รชฺชสฺส สริสฺสสิฯ

[1743]

‘‘ยทา เหมนฺติเก มาเส, วนํ ทกฺขิสิ ปุปฺผิตํ;

โอปุปฺผานิ จ ปทฺมานิ, น รชฺชสฺส สริสฺสสิ’’ฯ

เหมวนฺตํ นามฯ

ทานกณฺฑํ

[1744]

‘‘เตสํ ลาลปฺปิตํ สุตฺวา, ปุตฺตสฺส สุณิสาย จ;

กลุนํ [กรุณํ (สี. ปี.), กลูนํ (สฺยา. ก.)] ปริเทเวสิ, ราชปุตฺตี ยสสฺสินีฯ

[1745]

‘‘เสยฺโย วิสํ เม ขายิตํ, ปปาตา ปปเตยฺยหํ;

รชฺชุยา พชฺฌ มิยฺยาหํ, กสฺมา เวสฺสนฺตรํ ปุตฺตํ;

ปพฺพาเชนฺติ อทูสกํฯ

[1746]

‘‘อชฺฌายกํ ทานปติํ, ยาจโยคํ อมจฺฉริํ;

ปูชิตํ ปฏิราชูหิ, กิตฺติมนฺตํ ยสสฺสินํ;

กสฺมา เวสฺสนฺตรํ ปุตฺตํ, ปพฺพาเชนฺติ อทูสกํฯ

[1747]

‘‘มาตาเปตฺติภรํ ชนฺตุํ, กุเล เชฏฺฐาปจายิกํ;

กสฺมา เวสฺสนฺตรํ ปุตฺตํ, ปพฺพาเชนฺติ อทูสกํฯ

[1748]

‘‘รญฺโญ หิตํ เทวิหิตํ, ญาตีนํ สขินํ หิตํ;

หิตํ สพฺพสฺส รฏฺฐสฺส, กสฺมา เวสฺสนฺตรํ ปุตฺตํ;

ปพฺพาเชนฺติ อทูสกํฯ

[1749]

‘‘มธูนิว ปลาตานิ, อมฺพาว ปติตา ฉมา;

เอวํ เหสฺสติ เต รฏฺฐํ, ปพฺพาเชนฺติ อทูสกํฯ

[1750]

‘‘หํโส นิขีณปตฺโตว, ปลฺลลสฺมิํ อนูทเก;

อปวิฏฺโฐ อมจฺเจหิ, เอโก ราชา วิหิยฺยสิฯ

[1751]

‘‘ตํ ตํ พฺรูมิ มหาราช, อตฺโถ เต มา อุปจฺจคา;

มา นํ สิวีนํ วจนา, ปพฺพาเชสิ อทูสกํ’’ฯ

[1752]

‘‘ธมฺมสฺสาปจิติํ กุมฺมิ, สิวีนํ วินยํ ธชํ;

ปพฺพาเชมิ สกํ ปุตฺตํ, ปาณา ปิยตโร หิ เม’’ฯ

[1753]

‘‘ยสฺส ปุพฺเพ ธชคฺคานิ, กณิการาว ปุปฺผิตา;

ยายนฺตมนุยายนฺติ, สฺวชฺเชโกว คมิสฺสติฯ

[1754]

‘‘ยสฺส ปุพฺเพ ธชคฺคานิ, กณิการวนานิว;

ยายนฺตมนุยายนฺติ , สฺวชฺเชโกว คมิสฺสติฯ

[1755]

‘‘ยสฺส ปุพฺเพ อนีกานิ, กณิการาว ปุปฺผิตา;

ยายนฺตมนุยายนฺติ, สฺวชฺเชโกว คมิสฺสติฯ

[1756]

‘‘ยสฺส ปุพฺเพ อนีกานิ, กณิการวนานิว;

ยายนฺตมนุยายนฺติ, สฺวชฺเชโกว คมิสฺสติฯ

[1757]

‘‘อินฺทโคปกวณฺณาภา, คนฺธารา ปณฺฑุกมฺพลา;

ยายนฺตมนุยายนฺติ, สฺวชฺเชโกว คมิสฺสติฯ

[1758]

‘‘โย ปุพฺเพ หตฺถินา ยาติ, สิวิกาย รเถน จ;

สฺวชฺช เวสฺสนฺตโร ราชา, กถํ คจฺฉติ ปตฺติโกฯ

[1759]

‘‘กถํ จนฺทนลิตฺตงฺโค, นจฺจคีตปฺปโพธโน;

ขุราชินํ ผรสุญฺจ, ขาริกาชญฺจ หาหิติ [หาริติ (สฺยา. ก.)]ฯ

[1760]

‘‘กสฺมา นาภิหริสฺสนฺติ, กาสาว อชินานิ จ;

ปวิสนฺตํ พฺรหารญฺญํ, กสฺมา จีรํ น พชฺฌเรฯ

[1761]

‘‘กถํ นุ จีรํ ธาเรนฺติ, ราชปพฺพาชิตา ชนา;

กถํ กุสมยํ จีรํ, มทฺที ปริทหิสฺสติฯ

[1762]

‘‘กาสิยานิ จ ธาเรตฺวา, โขมโกฏุมฺพรานิ จ;

กุสจีรานิ ธาเรนฺตี, กถํ มทฺที กริสฺสติฯ

[1763]

‘‘วยฺหาหิ ปริยายิตฺวา, สิวิกาย รเถน จ;

สา กถชฺช อนุชฺฌงฺคี, ปถํ คจฺฉติ ปตฺติกาฯ

[1764]

‘‘ยสฺสา มุทุตลา หตฺถา, จรณา จ สุเขธิตา;

สา กถชฺช อนุชฺฌงฺคี, ปถํ คจฺฉติ ปตฺติกาฯ

[1765]

‘‘ยสฺสา มุทุตลา ปาทา, จรณา จ สุเขธิตา;

ปาทุกาหิ สุวณฺณาหิ, ปีฬมานาว คจฺฉติ;

สา กถชฺช อนุชฺฌงฺคี, ปถํ คจฺฉติ ปตฺติกาฯ

[1766]

‘‘ยาสฺสุ อิตฺถิสหสฺสานํ, ปุรโต คจฺฉติ มาลินี;

สา กถชฺช อนุชฺฌงฺคี, วนํ คจฺฉติ เอกิกาฯ

[1767]

‘‘ยาสฺสุ สิวาย สุตฺวาน, มุหุํ อุตฺตสเต ปุเร;

สา กถชฺช อนุชฺฌงฺคี, วนํ คจฺฉติ ภีรุกาฯ

[1768]

‘‘ยาสฺสุ อินฺทสโคตฺตสฺส, อุลูกสฺส ปวสฺสโต;

สุตฺวาน นทโต ภีตา, วารุณีว ปเวธติ;

สา กถชฺช อนุชฺฌงฺคี, วนํ คจฺฉติ ภีรุกาฯ

[1769]

‘‘สกุณี หตปุตฺตาว, สุญฺญํ ทิสฺวา กุลาวกํ;

จิรํ ทุกฺเขน ฌายิสฺสํ, สุญฺญํ อาคมฺมิมํ ปุรํฯ

[1770]

‘‘สกุณี หตปุตฺตาว, สุญฺญํ ทิสฺวา กุลาวกํ;

กิสา ปณฺฑุ ภวิสฺสามิ, ปิเย ปุตฺเต อปสฺสตีฯ

[1771]

‘‘สกุณี หตปุตฺตาว, สุญฺญํ ทิสฺวา กุลาวกํ;

เตน เตน ปธาวิสฺสํ, ปิเย ปุตฺเต อปสฺสตีฯ

[1772]

‘‘กุรรี [กุรุรี (สฺยา. ก.)] หตฉาปาว, สุญฺญํ ทิสฺวา กุลาวกํ;

จิรํ ทุกฺเขน ฌายิสฺสํ, สุญฺญํ อาคมฺมิมํ ปุรํฯ

[1773]

‘‘กุรรี หตฉาปาว, สุญฺญํ ทิสฺวา กุลาวกํ;

กิสา ปณฺฑุ ภวิสฺสามิ, ปิเย ปุตฺเต อปสฺสตีฯ

[1774]

‘‘กุรรี หตฉาปาว, สุญฺญํ ทิสฺวา กุลาวกํ;

เตน เตน ปธาวิสฺสํ, ปิเย ปุตฺเต อปสฺสตีฯ

[1775]

‘‘สา นูน จกฺกวากีว, ปลฺลลสฺมิํ อนูทเก;

จิรํ ทุกฺเขน ฌายิสฺสํ, สุญฺญํ อาคมฺมิมํ ปุรํฯ

[1776]

‘‘สา นูน จกฺกวากีว, ปลฺลลสฺมิํ อนูทเก;

กิสา ปณฺฑุ ภวิสฺสามิ, ปิเย ปุตฺเต อปสฺสตีฯ

[1777]

‘‘สา นูน จกฺกวากีว, ปลฺลลสฺมิํ อนูทเก;

เตน เตน ปธาวิสฺสํ, ปิเย ปุตฺเต อปสฺสตีฯ

[1778]

‘‘เอวํ เม วิลปนฺติยา, ราชา ปุตฺตํ อทูสกํ;

ปพฺพาเชสิ วนํ รฏฺฐา, มญฺเญ หิสฺสามิ ชีวิตํ’’ฯ

[1779]

‘‘ตสฺสา ลาลปฺปิตํ สุตฺวา, สพฺพา อนฺเตปุเร พหู [อหุ (สฺยา. ก.)];

พาหา ปคฺคยฺห ปกฺกนฺทุํ, สิวิกญฺญา สมาคตาฯ

[1780]

‘‘สาลาว สมฺปมถิตา, มาลุเตน ปมทฺทิตา;

เสนฺติ ปุตฺตา จ ทารา จ, เวสฺสนฺตรนิเวสเนฯ

[1781]

‘‘โอโรธา จ กุมารา จ, เวสิยานา จ พฺราหฺมณา;

พาหา ปคฺคยฺห ปกฺกนฺทุํ, เวสฺสนฺตรนิเวสเนฯ

[1782]

‘‘หตฺถาโรหา อนีกฏฺฐา, รถิกา ปตฺติการกา;

พาหา ปคฺคยฺห ปกฺกนฺทุํ, เวสฺสนฺตรนิเวสเนฯ

[1783]

‘‘ตโต รตฺยา วิวสาเน, สูริยสฺสุคฺคมนํ ปติ;

อถ เวสฺสนฺตโร ราชา, ทานํ ทาตุํ อุปาคมิฯ

[1784]

‘‘วตฺถานิ วตฺถกามานํ, โสณฺฑานํ เทถ วารุณิํ;

โภชนํ โภชนตฺถีนํ, สมฺมเทว ปเวจฺฉถฯ

[1785]

‘‘มา จ กิญฺจิ วนิพฺพเก, เหฏฺฐยิตฺถ อิธาคเต;

ตปฺเปถ อนฺนปาเนน, คจฺฉนฺตุ ปฏิปูชิตาฯ

[1786]

‘‘อเถตฺถ วตฺตตี สทฺโท, ตุมุโล เภรโว มหา;

ทาเนน ตํ นีหรนฺติ, ปุน ทานํ อทา ตุวํ [อยํ คาถา สี. สฺยา. ปี. โปตฺถเกสุ น ทิสฺสติ]ฯ

[1787]

‘‘เตสุ มตฺตา กิลนฺตาว, สมฺปตนฺติ วนิพฺพกา;

นิกฺขมนฺเต มหาราเช, สิวีนํ รฏฺฐวฑฺฒเนฯ

[1788]

‘‘อจฺเฉจฺฉุํ วต โภ รุกฺขํ, นานาผลธรํ ทุมํ;

ยถา เวสฺสนฺตรํ รฏฺฐา, ปพฺพาเชนฺติ อทูสกํฯ

[1789]

‘‘อจฺเฉจฺฉุํ วต โภ รุกฺขํ, สพฺพกามททํ ทุมํ;

ยถา เวสฺสนฺตรํ รฏฺฐา, ปพฺพาเชนฺติ อทูสกํฯ

[1790]

‘‘อจฺเฉจฺฉุํ วต โภ รุกฺขํ, สพฺพกามรสาหรํ;

ยถา เวสฺสนฺตรํ รฏฺฐา, ปพฺพาเชนฺติ อทูสกํฯ

[1791]

‘‘เย วุฑฺฒา เย จ ทหรา, เย จ มชฺฌิมโปริสา;

พาหา ปคฺคยฺห ปกฺกนฺทุํ, นิกฺขมนฺเต มหาราเช;

สิวีนํ รฏฺฐวฑฺฒเนฯ

[1792]

‘‘อติยกฺขา วสฺสวรา, อิตฺถาคารา จ ราชิโน;

พาหา ปคฺคยฺห ปกฺกนฺทุํ, นิกฺขมนฺเต มหาราเช;

สิวีนํ รฏฺฐวฑฺฒเนฯ

[1793]

‘‘ถิโยปิ ตตฺถ ปกฺกนฺทุํ, ยา ตมฺหิ นคเร อหุ;

นิกฺขมนฺเต มหาราเช, สิวีนํ รฏฺฐวฑฺฒเนฯ

[1794]

‘‘เย พฺราหฺมณา เย จ สมณา, อญฺเญ วาปิ วนิพฺพกา;

พาหา ปคฺคยฺห ปกฺกนฺทุํ, อธมฺโม กิร โภ อิติฯ

[1795]

‘‘ยถา เวสฺสนฺตโร ราชา, ยชมาโน สเก ปุเร;

สิวีนํ วจนตฺเถน, สมฺหา รฏฺฐา นิรชฺชติฯ

[1796]

‘‘สตฺต หตฺถิสเต ทตฺวา, สพฺพาลงฺการภูสิเต;

สุวณฺณกจฺเฉ มาตงฺเค, เหมกปฺปนวาสเสฯ

[1797]

‘‘อารูฬฺเห คามณีเยหิ, โตมรงฺกุสปาณิภิ;

เอส เวสฺสนฺตโร ราชา, สมฺหา รฏฺฐา นิรชฺชติฯ

[1798]

‘‘สตฺต อสฺสสเต ทตฺวา, สพฺพาลงฺการภูสิเต;

อาชานีเยว ชาติยา, สินฺธเว สีฆวาหเนฯ

[1799]

‘‘อารูฬฺเห คามณีเยหิ, อิลฺลิยาจาปธาริภิ;

เอส เวสฺสนฺตโร ราชา, สมฺหา รฏฺฐา นิรชฺชติฯ

[1800]

‘‘สตฺต รถสเต ทตฺวา, สนฺนทฺเธ อุสฺสิตทฺธเช;

ทีเป อโถปิ เวยคฺเฆ, สพฺพาลงฺการภูสิเตฯ

[1801]

‘‘อารูฬฺเห คามณีเยหิ, จาปหตฺเถหิ วมฺมิภิ;

เอส เวสฺสนฺตโร ราชา, สมฺหา รฏฺฐา นิรชฺชติฯ

[1802]

‘‘สตฺต อิตฺถิสเต ทตฺวา, เอกเมกา รเถ ฐิตา;

สนฺนทฺธา นิกฺขรชฺชูหิ, สุวณฺเณหิ อลงฺกตาฯ

[1803]

‘‘ปีตาลงฺการา ปีตวสนา, ปีตาภรณวิภูสิตา;

อฬารปมฺหา หสุลา, สุสญฺญา ตนุมชฺฌิมา;

เอส เวสฺสนฺตโร ราชา, สมฺหา รฏฺฐา นิรชฺชติฯ

[1804]

‘‘สตฺต เธนุสเต ทตฺวา, สพฺพา กํสุปธารณา [กุสุมธาริเน (ก.)];

เอส เวสฺสนฺตโร ราชา, สมฺหา รฏฺฐา นิรชฺชติฯ

[1805]

‘‘สตฺต ทาสิสเต ทตฺวา, สตฺต ทาสสตานิ จ;

เอส เวสฺสนฺตโร ราชา, สมฺหา รฏฺฐา นิรชฺชติฯ

[1806]

‘‘หตฺถี อสฺสรเถ [อสฺเส รเถ (สฺยา.)] ทตฺวา, นาริโย จ อลงฺกตา;

เอส เวสฺสนฺตโร ราชา, สมฺหา รฏฺฐา นิรชฺชติฯ

[1807]

‘‘ตทาสิ ยํ ภิํสนกํ, ตทาสิ โลมหํสนํ;

มหาทาเน ปทินฺนมฺหิ, เมทนี สมฺปกมฺปถฯ

[1808]

‘‘ตทาสิ ยํ ภิํสนกํ, ตทาสิ โลมหํสนํ;

ยํ ปญฺชลิกโต ราชา, สมฺหา รฏฺฐา นิรชฺชติฯ

[1809]

‘‘อเถตฺถ วตฺตตี สทฺโท, ตุมุโล เภรโว มหา;

ทาเนน ตํ นีหรนฺติ, ปุน ทานํ อทา ตุวํฯ

[1810]

‘‘เตสุ มตฺตา กิลนฺตาว, สมฺปตนฺติ วนิพฺพกา;

นิกฺขมนฺเต มหาราเช, สิวีนํ รฏฺฐวฑฺฒเน’’ฯ

[1811]

‘‘อามนฺตยิตฺถ ราชานํ, สญฺชยํ ธมฺมินํ วรํ [ธมฺมิกํวรํ (สฺยา. ก.)];

อวรุทฺธสิ มํ เทว, วงฺกํ คจฺฉามิ ปพฺพตํฯ

[1812]

‘‘เย หิ เกจิ มหาราช, ภูตา เย จ ภวิสฺสเร;

อติตฺตาเยว กาเมหิ, คจฺฉนฺติ ยมสาธนํฯ

[1813]

‘‘สฺวาหํ สเก อภิสฺสสิํ, ยชมาโน สเก ปุเร;

สิวีนํ วจนตฺเถน, สมฺหา รฏฺฐา นิรชฺชติฯ

[1814]

‘‘อฆํ ตํ ปฏิเสวิสฺสํ, วเน วาฬมิคากิณฺเณ;

ขคฺคทีปินิเสวิเต, อหํ ปุญฺญานิ กโรมิ;

ตุมฺเห ปงฺกมฺหิ สีทถ’’ฯ

[1815]

‘‘อนุชานาหิ มํ อมฺม, ปพฺพชฺชา มม รุจฺจติ;

สฺวาหํ สเก อภิสฺสสิํ, ยชมาโน สเก ปุเร;

สิวีนํ วจนตฺเถน, สมฺหา รฏฺฐา นิรชฺชติฯ

[1816]

‘‘อฆํ ตํ ปฏิเสวิสฺสํ, วเน วาฬมิคากิณฺเณ;

ขคฺคทีปินิเสวิเต, อหํ ปุญฺญานิ กโรมิ;

ตุมฺเห ปงฺกมฺหิ สีทถ [วงฺกํ คจฺฉามิ ปพฺพตํ (ก.)]ฯ

[1817]

‘‘อนุชานามิ ตํ ปุตฺต, ปพฺพชฺชา เต สมิชฺฌตุ;

อยญฺจ มทฺที กลฺยาณี, สุสญฺญา ตนุมชฺฌิมา;

อจฺฉตํ สห ปุตฺเตหิ, กิํ อรญฺเญ กริสฺสติ’’ฯ

[1818]

‘‘นาหํ อกามา ทาสิมฺปิ, อรญฺญํ เนตุมุสฺสเห;

สเจ อิจฺฉติ อนฺเวตุ, สเจ นิจฺฉติ อจฺฉตุ’’ฯ

[1819]

‘‘ตโต สุณฺหํ มหาราชา, ยาจิตุํ ปฏิปชฺชถ;

มา จนฺทนสมาจาเร, รโชชลฺลํ อธารยิฯ

[1820]

‘‘มา กาสิยานิ ธาเรตฺวา [กาสิยานิ จ ธาเรตฺวา (ก.)], กุสจีรํ อธารยิ;

ทุกฺโข วาโส อรญฺญสฺมิํ, มา หิ ตฺวํ ลกฺขเณ คมิฯ

[1821]

‘‘ตมพฺรวิ ราชปุตฺตี, มทฺที สพฺพงฺคโสภนา;

นาหํ ตํ สุขมิจฺเฉยฺยํ, ยํ เม เวสฺสนฺตรํ วินา’’ฯ

[1822]

‘‘ตมพฺรวิ มหาราชา, สิวีนํ รฏฺฐวฑฺฒโน;

อิงฺฆ มทฺที นิสาเมติ, วเน เย โหนฺติ ทุสฺสหาฯ

[1823]

‘‘พหู กีฏา ปฏงฺคา จ, มกสา มธุมกฺขิกา;

เตปิ ตํ ตตฺถ หิํเสยฺยุํ, ตํ เต ทุกฺขตรํ สิยาฯ

[1824]

‘‘อปเร ปสฺส สนฺตาเป, นทีนุปนิเสวิเต;

สปฺปา อชครา นาม, อวิสา เต มหพฺพลาฯ

[1825]

‘‘เต มนุสฺสํ มิคํ วาปิ, อปิ มาสนฺนมาคตํ;

ปริกฺขิปิตฺวา โภเคหิ, วสมาเนนฺติ อตฺตโนฯ

[1826]

‘‘อญฺเญปิ กณฺหชฏิโน [กณฺหชฏิลา (ก.)], อจฺฉา นาม อฆมฺมิคา;

น เตหิ ปุริโส ทิฏฺโฐ, รุกฺขมารุยฺห มุจฺจติฯ

[1827]

‘‘สงฺฆฏฺฏยนฺตา สิงฺคานิ, ติกฺขคฺคาติปฺปหาริโน [ติกฺขคฺคานิ ปหาริโน (สี. สฺยา.)];

มหิํสา วิจรนฺเตตฺถ, นทิํ โสตุมฺพรํ ปติฯ

[1828]

‘‘ทิสฺวา มิคานํ ยูถานํ, ควํ สญฺจรตํ วเน;

เธนุว วจฺฉคิทฺธาว, กถํ มทฺทิ กริสฺสสิฯ

[1829]

‘‘ทิสฺวา สมฺปติเต โฆเร, ทุมคฺเคสุ ปฺลวงฺคเม;

อเขตฺตญฺญาย เต มทฺทิ, ภวิสฺสเต มหพฺภยํฯ

[1830]

‘‘ยา ตฺวํ สิวาย สุตฺวาน, มุหุํ อุตฺตสยี [อุตฺตสเส (สี. สฺยา. ก.)] ปุเร;

สา ตฺวํ วงฺกมนุปฺปตฺตา, กถํ มทฺทิ กริสฺสสิฯ

[1831]

‘‘ฐิเต มชฺฌนฺหิเก [มชฺฌนฺติเก (สี. สฺยา. ปี.)] กาเล, สนฺนิสินฺเนสุ ปกฺขิสุ;

สณเตว พฺรหารญฺญํ, ตตฺถ กิํ คนฺตุมิจฺฉสิ’’ฯ

[1832]

‘‘ตมพฺรวิ ราชปุตฺตี, มทฺที สพฺพงฺคโสภนา;

ยานิ เอตานิ อกฺขาสิ, วเน ปฏิภยานิ เม;

สพฺพานิ อภิสมฺโภสฺสํ, คจฺฉญฺเญว รเถสภฯ

[1833]

‘‘กาสํ กุสํ โปฏกิลํ, อุสิรํ มุญฺชปพฺพชํ [มุญฺชพพฺพชํ (สี.)];

อุรสา ปนุทหิสฺสามิ, นสฺส เหสฺสามิ ทุนฺนยาฯ

[1834]

‘‘พหูหิ วต จริยาหิ, กุมารี วินฺทเต ปติํ;

อุทรสฺสุปโรเธน, โคหนุเวฐเนน จฯ

[1835]

‘‘อคฺคิสฺส ปาริจริยาย, อุทกุมฺมุชฺชเนน จ;

เวธพฺยํ [เวธพฺพํ (สี. ปี.)] กฏุกํ โลเก, คจฺฉญฺเญว รเถสภฯ

[1836]

‘‘อปิสฺสา โหติ อปฺปตฺโต, อุจฺฉิฏฺฐมปิ ภุญฺชิตุํ;

โย นํ หตฺเถ คเหตฺวาน, อกามํ ปริกฑฺฒติ;

เวธพฺยํ กฏุกํ โลเก, คจฺฉญฺเญว รเถสภฯ

[1837]

‘‘เกสคฺคหณมุกฺเขปา , ภูมฺยา จ ปริสุมฺภนา;

ทตฺวา จ โนปกฺกมติ, พหุทุกฺขํ อนปฺปกํ;

เวธพฺยํ กฏุกํ โลเก, คจฺฉญฺเญว รเถสภฯ

[1838]

‘‘สุกจฺฉวี เวธเวรา, ทตฺวา สุภคมานิโน;

อกามํ ปริกฑฺฒนฺติ, อุลูกญฺเญว วายสา;

เวธพฺยํ กฏุกํ โลเก, คจฺฉญฺเญว รเถสภฯ

[1839]

‘‘อปิ ญาติกุเล ผีเต, กํสปชฺโชตเน วสํ;

เนวาภิวากฺยํ น ลเภ, ภาตูหิ สขินีหิปิ [สขิกาหิ จ (สี. ปี.)];

เวธพฺยํ กฏุกํ โลเก, คจฺฉญฺเญว รเถสภฯ

[1840]

‘‘นคฺคา นที อนูทกา, นคฺคํ รฏฺฐํ อราชกํ;

อิตฺถีปิ วิธวา นคฺคา, ยสฺสาปิ ทส ภาตโร;

เวธพฺยํ กฏุกํ โลเก, คจฺฉญฺเญว รเถสภฯ

[1841]

‘‘ธโช รถสฺส ปญฺญาณํ, ธูโม ปญฺญาณมคฺคิโน;

ราชา รถสฺส ปญฺญาณํ, ภตฺตา ปญฺญาณมิตฺถิยา;

เวธพฺยํ กฏุกํ โลเก, คจฺฉญฺเญว รเถสภฯ

[1842]

‘‘ยา ทลิทฺที ทลิทฺทสฺส, อฑฺฒา อฑฺฒสฺส กิตฺติมํ;

ตํ เว เทวา ปสํสนฺติ, ทุกฺกรญฺหิ กโรติ สาฯ

[1843]

‘‘สามิกํ อนุพนฺธิสฺสํ, สทา กาสายวาสินี;

ปถพฺยาปิ อภิชฺชนฺตฺยา [อเภชฺชนฺตฺยา (สี. ปี.)], เวธพฺยํ กฏุกิตฺถิยาฯ

[1844]

‘‘อปิ สาครปริยนฺตํ, พหุวิตฺตธรํ มหิํ;

นานารตนปริปูรํ , นิจฺเฉ เวสฺสนฺตรํ วินาฯ

[1845]

‘‘กถํ นุ ตาสํ หทยํ, สุขรา วต อิตฺถิโย;

ยา สามิเก ทุกฺขิตมฺหิ, สุขมิจฺฉนฺติ อตฺตโนฯ

[1846]

‘‘นิกฺขมนฺเต มหาราเช, สิวีนํ รฏฺฐวฑฺฒเน;

ตมหํ อนุพนฺธิสฺสํ, สพฺพกามทโท หิ เม’’ฯ

[1847]

‘‘ตมพฺรวิ มหาราชา, มทฺทิํ สพฺพงฺคโสภนํ;

อิเม เต ทหรา ปุตฺตา, ชาลี กณฺหาชินา จุโภ;

นิกฺขิปฺป ลกฺขเณ คจฺฉ, มยํ เต โปสยามเส’’ [โปสิยามเส (สี. ปี. ก.)]ฯ

[1848]

‘‘ตมพฺรวิ ราชปุตฺตี, มทฺที สพฺพงฺคโสภนา;

ปิยา เม ปุตฺตกา เทว, ชาลี กณฺหาชินา จุโภ;

ตฺยมฺหํ ตตฺถ รเมสฺสนฺติ, อรญฺเญ ชีวโสกินํ’’ฯ

[1849]

‘‘ตมพฺรวิ มหาราชา, สิวีนํ รฏฺฐวฑฺฒโน;

สาลีนํ โอทนํ ภุตฺวา, สุจิํ มํสูปเสจนํ;

รุกฺขผลานิ ภุญฺชนฺตา, กถํ กาหนฺติ ทารกาฯ

[1850]

‘‘ภุตฺวา สตปเล กํเส, โสวณฺเณ สตราชิเก;

รุกฺขปตฺเตสุ ภุญฺชนฺตา, กถํ กาหนฺติ ทารกาฯ

[1851]

‘‘กาสิยานิ จ ธาเรตฺวา, โขมโกฏุมฺพรานิ จ;

กุสจีรานิ ธาเรนฺตา, กถํ กาหนฺติ ทารกาฯ

[1852]

‘‘วยฺหาหิ ปริยายิตฺวา, สิวิกาย รเถน จ;

ปตฺติกา ปริธาวนฺตา, กถํ กาหนฺติ ทารกาฯ

[1853]

‘‘กูฏาคาเร สยิตฺวาน, นิวาเต ผุสิตคฺคเฬ;

สยนฺตา รุกฺขมูลสฺมิํ, กถํ กาหนฺติ ทารกาฯ

[1854]

‘‘ปลฺลงฺเกสุ สยิตฺวาน, โคนเก จิตฺตสนฺถเต;

สยนฺตา ติณสนฺถาเร, กถํ กาหนฺติ ทารกาฯ

[1855]

‘‘คนฺธเกน วิลิมฺปิตฺวา, อครุจนฺทเนน จ;

รโชชลฺลานิ ธาเรนฺตา, กถํ กาหนฺติ ทารกาฯ

[1856]

‘‘จามรโมรหตฺเถหิ, พีชิตงฺคา สุเขธิตา [สุเข ฐิตา (สฺยา. ปี.)];

ผุฏฺฐา ฑํเสหิ มกเสหิ, กถํ กาหนฺติ ทารกา’’ฯ

[1857]

‘‘ตมพฺรวิ ราชปุตฺตี, มทฺที สพฺพงฺคโสภนา;

มา เทว ปริเทเวสิ, มา จ ตฺวํ วิมโน อหุ;

ยถา มยํ ภวิสฺสาม, ตถา เหสฺสนฺติ ทารกาฯ

[1858]

‘‘อิทํ วตฺวาน ปกฺกามิ, มทฺที สพฺพงฺคโสภนา;

สิวิมคฺเคน อนฺเวสิ, ปุตฺเต อาทาย ลกฺขณา’’ฯ

[1859]

ตโต เวสฺสนฺตโร ราชา, ทานํ ทตฺวาน ขตฺติโย;

ปิตุ มาตุ จ วนฺทิตฺวา, กตฺวา จ นํ ปทกฺขิณํฯ

[1860]

จตุวาหิํ รถํ ยุตฺตํ, สีฆมารุยฺห สนฺทนํ;

อาทาย ปุตฺตทารญฺจ, วงฺกํ ปายาสิ ปพฺพตํฯ

[1861]

ตโต เวสฺสนฺตโร ราชา, เยนาสิ พหุโก ชโน;

‘‘อามนฺต โข ตํ คจฺฉาม, อโรคา โหนฺตุ ญาตโย’’ฯ

[1862]

‘‘อิงฺฆ มทฺทิ นิสาเมหิ, รมฺมรูปํว ทิสฺสติ;

อาวาสํ สิวิเสฏฺฐสฺส, เปตฺติกํ ภวนํ มม’’ฯ

[1863]

‘‘ตํ พฺราหฺมณา อนฺวคมุํ, เต นํ อสฺเส อยาจิสุํ;

ยาจิโต ปฏิปาเทสิ, จตุนฺนํ จตุโร หเย’’’ฯ

[1864]

‘‘อิงฺฆ มทฺทิ นิสาเมหิ, จิตฺตรูปํว ทิสฺสติ;

มิคโรหิจฺจวณฺเณน, ทกฺขิณสฺสา วหนฺติ มํ’’ฯ

[1865]

‘‘อเถตฺถ ปญฺจโม อาคา, โส ตํ รถมยาจถ;

ตสฺส ตํ ยาจิโตทาสิ, น จสฺสุปหโต มโนฯ

[1866]

‘‘ตโต เวสฺสนฺตโร ราชา, โอโรเปตฺวา [โอตาเรตฺวา (ก.)] สกํ ชนํ;

อสฺสาสยิ อสฺสรถํ, พฺราหฺมณสฺส ธเนสิโน’’ฯ

[1867]

‘‘ตฺวํ มทฺทิ กณฺหํ คณฺหาหิ, ลหุ เอสา กนิฏฺฐิกา;

อหํ ชาลิํ คเหสฺสามิ, ครุโก ภาติโก หิ โส’’ฯ

[1868]

‘‘ราชา กุมารมาทาย, ราชปุตฺตี จ ทาริกํ;

สมฺโมทมานา ปกฺกามุํ, อญฺญมญฺญํ ปิยํวทา’’ฯ

ทานกณฺฑํ นามฯ

วนปเวสนํ

[1869]

‘‘ยทิ เกจิ มนุชา เอนฺติ, อนุมคฺเค ปฏิปเถ;

มคฺคํ เต ปฏิปุจฺฉาม, กุหิํ วงฺกตปพฺพโตฯ

[1870]

‘‘เต ตตฺถ อมฺเห ปสฺสิตฺวา, กลุนํ ปริเทวยุํ;

ทุกฺขํ เต ปฏิเวเทนฺติ, ทูเร วงฺกตปพฺพโต’’ฯ

[1871]

‘‘ยทิ ปสฺสนฺติ ปวเน, ทารกา ผลิเน [ผลิเต (สี. สฺยา. ปี.)] ทุเม;

เตสํ ผลานํ เหตุมฺหิ, อุปโรทนฺติ ทารกาฯ

[1872]

‘‘โรทนฺเต ทารเก ทิสฺวา, อุพฺพิทฺธา [อุพฺพิคฺคา (สี. สฺยา. ปี.)] วิปุลา ทุมา;

สยเมโวนมิตฺวาน, อุปคจฺฉนฺติ ทารเกฯ

[1873]

‘‘อิทํ อจฺเฉรกํ ทิสฺวา, อพฺภุตํ โลมหํสนํ;

สาธุการํ ปวตฺเตสิ, มทฺที สพฺพงฺคโสภนาฯ

[1874]

‘‘อจฺเฉรํ วต โลกสฺมิํ, อพฺภุตํ โลมหํสนํ;

เวสฺสนฺตรสฺส เตเชน, สยเมโวนตา ทุมา’’ฯ

[1875]

‘‘สงฺขิปิํสุ ปถํ ยกฺขา, อนุกมฺปาย ทารเก;

นิกฺขนฺตทิวเสเนว, เจตรฏฺฐํ อุปาคมุํ’’ฯ

[1876]

‘‘เต คนฺตฺวา ทีฆมทฺธานํ, เจตรฏฺฐํ อุปาคมุํ;

อิทฺธํ ผีตํ ชนปทํ, พหุมํสสุโรทนํ’’ฯ

[1877]

‘‘เจติโย ปริวาริํสุ, ทิสฺวา ลกฺขณมาคตํ;

สุขุมาลี วต อยฺยา, ปตฺติกา ปริธาวติฯ

[1878]

‘‘วยฺหาหิ ปริยายิตฺวา, สิวิกาย รเถน จ;

สาชฺช มทฺที อรญฺญสฺมิํ, ปตฺติกา ปริธาวติ’’ฯ

[1879]

‘‘ตํ ทิสฺวา เจตปาโมกฺขา, โรทมานา อุปาคมุํ;

กจฺจิ นุ เทว กุสลํ, กจฺจิ เทว อนามยํ;

กจฺจิ ปิตา อโรโค เต, สิวีนญฺจ อนามยํฯ

[1880]

‘‘โก เต พลํ มหาราช, โก นุ เต รถมณฺฑลํ;

อนสฺสโก อรถโก, ทีฆมทฺธานมาคโต;

กจฺจามิตฺเตหิ ปกโต, อนุปฺปตฺโตสิมํ ทิสํ’’ฯ

[1881]